Projekt wystroju wnętrza pojazdu szynowego rozpoczyna się po zatwierdzeniu zasadniczej koncepcji powstającej konstrukcji. Niezależnie od tego, czy jest to pojazd projektowany od podstaw, jako nowa konstrukcja, czy też podlegający generalnemu remontowi, decydującą role w zakresie stylistyki wnętrza odgrywają wymagania użytkowe, jakim musi zostać podporządkowany. Wymagania te określa zawsze eksploatator pojazdu; w polskich warunkach jest nim – na kolei – jedna ze spółek PKP, zaś w przypadku tramwajów – lokalny zakład transportu miejskiego. Różnorodność wymagań dla tramwajów jest znacznie bardziej ograniczona i zasadniczo dotyczy ilości i jakości (komfortu) miejsc do siedzenia, ich rozmieszczenia, poziomu komfortu wnętrza (oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja) i aspektom utrzymania sprawności eksploatacyjnej – czystości, odporności na wandalizm, dostępu do osprzętu i wyposażenia. W przypadku wagonów kolejowych, cechy wykończenia wnętrza zależą przede wszystkim od przeznaczenia pojazdu. Inaczej wygląda wnętrze wagonu podmiejskiego zespołu trakcyjnego, inaczej ekspresu dalekobieżnego, wagonu sypialnego, czy też restauracyjnego, albo konferencyjnego. Specyfika wykończenia wagonów metro stanowi konglomerat wymagań dotyczących tramwaju i pociągu podmiejskiego, ale szczególną rolę przy doborze materiałów wykończeniowych odgrywają w tym przypadku bardzo wysokie wymagania w zakresie ich niepalności.

Wybrane Karty UIC, odnoszące się do konstrukcji wnętrza wagonów kolejowych

Skoro mowa o wymaganiach, należy tu wspomnieć o roli Międzynarodowego Związku Kolei – UIC (Union Internationale des Chemins de fer) – organizacji, od prawie 90 lat zrzeszającej przedsiębiorstwa zajmujące się transportem kolejowym i reprezentującej je na arenie międzynarodowej. W ramach swojej działalności, UIC publikuje zarządzenia zawierające wytyczne dotyczące technologii, infrastruktury czy eksploatacji pojazdów kolejowych, mające charakter nakazów, zaleceń lub informacji. Konstruktorzy, zajmujący się projektowaniem pojazdów kolejowych muszą przestrzegać zapisów, opublikowanych w Kartach UIC, podobnie jak konstruktorzy samochodów muszą uwzględniać wymagania regulaminów, czy też dyrektyw homologacyjnych, określonych przez organizacje motoryzacyjne na całym świecie. Podobnie jak samochody jeżdżące po drogach publicznych muszą posiadać certyfikat homologacji, tak pojazdy kolejowe muszą legitymować się dopuszczeniem do eksploatacji, potwierdzającej ich kompatybilność z odpowiednimi wymaganiami UIC. Polskie normy branżowe odnoszą się w większości do postanowień kart UIC, lub regulaminów Unii Europejskiej.

Przykłady projektów stylistyki wnętrza wagonów kolejowych

Zasadniczą część wystroju wnętrza wagonu stanowi wykładzina ścian bocznych. Jest kilka wypróbowanych koncepcji projektowania wyłożenia tych ścian. Posłużę się tu przykładem z projektów opracowywanych przez biuro konstrukcyjne Rücker-Polska w Warszawie. Większość współcześnie projektowanych wyłożeń powstaje w technice formowania kompozytów poliestrowych wzmacnianych włóknem szklanym za pomocą negatywowych form. W moim poprzednim, listopadowym artykule poświęconym projektowaniu paneli czołowych pojazdów szynowych opisałem bardziej szczegółowo tę technologię, toteż skoncentruję się teraz bardziej na aspektach konstrukcyjnych. O ile odwzorowanie kształtu w przypadku wykładziny ściany bocznej nie wydaje się być problematyczne z racji niemal płaskiego charakteru tego elementu, interesujące mogą być zagadnienia związane z późniejszym montażem tych elementów. Pierwsza faza projektu obejmuje ustalenie zasadnych podziałów, występujących wzdłuż ścian bocznych wagonu. Jako bazę konstrukcyjną przyjęto otwory okienne, wokół których zaprojektowano identyczne – o ile na to pozwala konstrukcja wagonu – panele okienne. Przestrzeń pomiędzy otworami okiennymi wypełniają panele boczne. Taki standardowy zestaw elementów powtarza się wzdłuż zasadniczej części wagonu i zapewnia redukcję ich różnorodności, a co za tym idzie ilości form, czyli kosztów wytwarzania.